Jupiter -Venüs -Merkür aynı hizaya geliyor

Jupiter -Venüs -Merkür aynı hizaya geliyor

http://www.space.com/21233-jupiter-venus-mercury-rare-planets.html?cmpid=514630


Devamı...>>

Ayda Atmosfer Var mı?

Ayda Atmosfer Var mı?

Prof. Dr. Ethem DERMAN'ın kaleminden...

AÇATOK'un temsili resmi.

Önümüzdeki günlerde yani 2013 yılının ortasında NASA Ay'a yeni bir uzay aracı gönderiyor. Aracın adı Ay Çevresindeki Atmosfer ve TOz Kaşifi, (AÇATOK, ben de kısaltma yaptım). İngilizcesi, Lunar Atmosphere and Dust Environment Explorer (LADEE). Ay ekvatoru bölgesinde bir yörüngeye girecek olan 383 kg kütleye sahip AÇATOK, üstünde üç tane bilimsel alet taşıyor ve sadece 100 gün çalışacak. İsminden de anlaşılacağı üzere Ay'a yakın bölgelerde bulunan atmosfer ve onun içindeki tozu inceleyecek. Peki hani Ay'da atmosfer yoktu, AÇATOK neyi inceleyecek?

Apollo astronotlarının konuşlandırdığı LACE cihazı Ay atmosferinin kimyasal yapısını inceledi.

Evet ders kitaplarında yazdığı gibi tüm insanlar Ay'da atmosfer olmadığını biliyorlar ama son zamanlarda orada suyun bulunması, atmosferinde saptanan sodyum ve potasyum gibi sıradışı elementlerin bulunması bizim yakın komşumuzdaki atmosferi daha yakından incelememize neden oldu. Yerde deniz seviyesinde bir santimetre küpde 10 katrilyon (1'in yanında 19 tane sıfır var) molekül varken Ay'da aynı hacımda sadece 1 milyon molekül vardır. Her iki sayıyı karşılaştırdığımızda Ay'da atmosfer yok diyebiliriz. 

Güneş ışınlarının uyardığı Ay atmosferindeki sodyum atomlarının ışıması yerden yapılan gözlemlerle saptanmıştı. Yaklaşık 4 Ay çapı kadar bir alana yayılmaktadır ama Ay'a yakın bölgelerde ışınım çok daha şiddetli. Bu ise orada daha fazla sodyum atomu olduğunu gösterir.

Ay atmosferindeki bu molekül yaoğunluğu şu anda 350 km yukarıda görev yapan Uluslararası uzay İstasyonunun yörüngesinde de ancak bu kadar molekül bulunmakta ama biz o konuma uzay diyoruz. Yeryüzünde çok karmaşık mühendislik hesapları ile yaptığımız vakum cihazlarında dahi bu yoğunluğa ulaşamadığımıza göre Ay'da atmosfer yok diyebiliriz.

Ay yüzeyine çarpan bir göktaşı yoğun bir toz bulutunu yükseklere taşır. Bilim insanları atmosferindeki tozun kaynağı olarak bu çarpışmaları ileri sürmektedir. İşte AÇATOK çalışmaları sırasında meydana gelecek böyle bir olay iddiayı kanıtlayacaktır.

Dünyamızda, Venüs ve Mars atmosferinde dahi bulunmayan sodyum ve potasyum gazı Ay'da ne arıyor sorusu bilimcileri araştırmaya yöneltmektedir. Apollo 17 astronotlarının Ay yüzeyine yerleştirdiği Ay Atmosferik Kompozisyon Deney aleti (LACE, Lunar Atmospheric Composition Experiment) çok az sayıda atom ve molekül saptadı. Helyum, argon, neon ve muhtemelen amonyak, metan ve karbondioksit. Bu moleküllerin miktarı çok azdı. Daha sonra yerden Ay'ın yüzeyini kapatan özel teleskoplarla yapılan araştırmalarda atmosferde sodyum ve potasyum atomlarının ışımasını saptadılar. Bu atomlar güneş ışınları ile uyarılıyordu. henüz Ay atmosferinin yapısını tam olarak bilmediğimizden AÇATOK uzay aracını gönderiyoruz.

Amatörler bugüne kadar Ay yüzeyinde bir çok parlama saptamışlardır. Özellikle video çekimlerinde bu parlamalar kendini çok daha belirgin göstermektedir. Fotoğrafta bunlardan birini görmektesiniz.

Ay'a düşen her göktaşı normal bir atmosfer olmadığı için hemen yüzeyine çarpar ve bir toz bulutunu atmosfere kaldırır. Bu çarpma sırasında yerden gözlem yapan Ay amatörleri çok küçük teleskopları ile yüzeyde bir parlama görürler. Bugüne kadar bir çok bu türden parlama saptanmıştır. AÇATOK'un görev yaptığı sırada NASA tüm amatörlerden Ay'ı gözlemelerini istemekte çünkü AÇATOK üzerindeki aletlerde toz yoğunluğunun değişimini incelemek istemekteler. Teleskobu olmayan amatörlere ise göktaşı yağmurlarını saymaları öneriliyor. Bu akanyıldız yağmurları yer atmosferine girdiği gibi Ay yüzeyine de düşmektedir.

Devamı...>>

Panstarrs Kuyrukluyıldızını Gözlemek İçin Hazır mısınız?

Panstarrs Kuyrukluyıldızını Gözlemek İçin Hazır mısınız?

Prof. Dr. Ethem DERMAN'ın kaleminden...

Panstarrs KY'ını batı yönünde güneş battıktan 30 dakika sonra nerede göreceğimizi gösteren temsili resim.

Evet Panstarrs kuyrukluyıldızı (KY) defileye çıkmaya hazırlanıyor. 2013 bir KY yılı olacak ve ilki Mart ayının ikinci haftasından itibaren kuzey yarımkürede yaşayan gökyüzü meraklılarına kendini tam batı yönünde gösterecek. Bu görkemli gökyüzü cismini nasıl ve nerede göreceğiniz ise resimde açıklanmış. Bu resim güneş battıktan 30 dakika sonrasını 7-25 Mart tarihleri arasında gösteriyor. Güneşin battığı yönde yani batı ufkunuz açık olan bir yerden gözlem yapmanız gerekir. Kuşkusuz güneşe yakın oldukları için en parlak zamanı 7 Mart ama günbatımı daha bitmediği için ve ufka yakın olduğundan kendisini o kadar parlak göremiyeceğimiz bir kenara büyük olasılıkla tanımakta bile zorluk çekeceğiz.

KY'ın gökyüzünde 10 Mart- 1 Nisan tarihleri arasında takip edeceği yolu bu resimde görüyorsunuz. Kntlıat (Pegasus) takımyıldızının parlak yıldızlarını referans alıp kendisini görebilirsiniz.

Fakat 12 Mart Salı akşamı hilal şeklindeki Ay bize güzel rehberlik edecek. Ay'ın hemen üzerinde onu muhteşem kuyruğu ile göreceğiz. Ne olursa olsun bu gözlemi kent ışıkları içinde yapmayın, çünkü ışık kirliliği sizi bu güzel gösteriden mahrum etmek için elinden geleni yapacak. Karanlık bir yerlere gidin. İstanbul'da oturan meraklılar belki en yakın karanlık yer olarak Şile'yi seçebilir ama ben kentin batısında bir yerlere gitmelerini öneririm. Ben içanadoluya Yozgat Sorgun'a gidiyorum, biliyorsunuz kambersiz düğün olmaz.

Panstarrs KY'nın güneş sistemi içindeki yörüngesi. Hiperbolik bir yörüngede bize misafir olan KY önce kuzey yarımküreden geliyor, sonra güney yarıküreye geçiyor ve uzayın derinliklerinde kaybolacak. Yörüngesinde koyu mavi renk ile gösterilen kısmı tutulma düzleminin altınde gerçekleşen yörüngesi.

Panstarrs KY'nın parlaklığı kuzey yarımkürede görüldüğünde 1. kadirden veya biraz daha parlak olacak. Bu ise büyükayı takımyıldızının yıldızlarının parlaklığından biraz daha parlak demektir. Ama KY nokta cisim olmadığı için kadir eşeli cinsinden verilen parlaklık gözlem yapanları yanıltır. Bu parlaklıkta çıplak gözle görmek mümkünse de yanınızda basit bir avcı dürbünü olmasında yarar var. Nereye bakacağınız ise resimde gösterilmiştir. En iyisi 12 Mart tarihi çünkü bakacağınız yeri kolaylıkla bulabilirsiniz çünkü o gün rehberiniz Ay size hizmet edecektir.

Avustralyadan Michael Mattiazzo 200 mm'lik objektifi ile 3 dakika poz vererek aldığı bu fotoğrafta KY'ın iki kuyruğunun yanında iyon kuyruğu da ortaya çıkmıştır.

Mart ayının ilk günlerinde Güneş'e iyice yaklaşan KY, Merkür yörüngesinin içinde yer alacak. Güneşe yaklaşmadan önce güney yarımkürede yaşayanlar bu KY'ın çeşitli fotoğraflarını çektiler. Aşağıda çeşitli tarihlerde çekilmiş Panstarrs KY'nın fotoğraflarını göreceksiniz. Altyazılarında geniş açıklama yapmaya çalıştım.

28 Şubat tarihinde Panstarrs-4. Terry Lovejoy Avustralyada yaşayan meşhor kuyrukluyıldız avcısı Terry Lovejoy 9 Şubat tarihinde çektiği bu fotoğrafta KY'ın iki belirgin kuyruğu (toz ve gaz) görülüyor. Bu tarihte KY 5.5 kadir yöresindeydi.

Avustralyanın Melbourne kentinin üstünde Panstarrs KY'ı çıplak gözle görülebiliyordu. Bu fotoğraf dün yani 2 Mart günü Carl Grubber tarafından çekildi.

Yeni Zelanda'dan Ian Cooper 27 Şubar günü 30 saniye poz ile çektiği fotoğrafta Panstarrs KY'ını görüyorsunuz.

Devamı...>>